بررسی اثر زمان آبیاری بر عملکرد و اجزاء عملکرد توده های زیره سبز cuminum cyminum l در استان هرات-افغانستان

زیره سبز (cuminum cyminum l.)یکی از مهمترین و اقتصادی ترین گیاهان دارویی است که کشت و کار آن می تواند در مناطق خشک و نیمه خشک در شرایط کم آبی حائز اهمیت باشد. به منظور بررسی و تعیین بهترین زمان آبیاری و انتخاب توده های مناسب زیره سبز در منطقه هرات -افغانستان، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه هرات انجام شد. عوامل مورد بررسی شامل 4 سطح: زمان آبیاری دیم (w1)، آبیاری بعد از ساقه رفتن(w2) ، آبیاری اوایل گلدهی (w3) و آبیاری اوایل دانه بندی (w4) به عنوان عامل اصلی و توده های بذر شامل راجستان هند (v1)، بادغیس افغانستان (v2) و کاشمر ایران (v3) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد مطالعه شامل صفات کمی چون: حجم و عملکرد اسانس، عملکرد دانه، ارتفاع، تعداد چتر در گیاه، تعداد دانه در چتر، تعداد ساقه فرعی، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و صفات کیفی شامل: مواد موثره موجود در اسانس زیره سبز بودند. نتایج آزمایش نشان داد که تیمار های آبی و توده های مختلف و اثر متقابل شان از نظر عملکرد و حجم اسانس، عملکرد بذر، وزن هزار دانه، تعداد دانه در چتر، ساقه های فرعی، شاخص برداشت، درصد کومین آلدئید و پارا-سیمن اختلاف معنی داری در سطح 1 و 5 % داشته و آبیاری اوایل گلدهی و توده هندی از نظر اکثر صفات مورد بررسی برتر بود، اما بیشترین تعداد ساقه فرعی از توده افغانستان بدست آمد. با این حال بالاترین درصد شاخص برداشت و تعداد ساقه های فرعی را به ترتیب تیمار آبیاری اوایل دانه بندی و آبیاری دیم نشان داد. بیشترین میزان کومین آلدئید از توده ایرانی و افغانستانی به ترتیب با 348/27 % و 725/25 % و بیشترین مقدار پارا-اسیمن (811/25 %) از اثر متقابل توده هندی با تیمار آبیاری اوایل دانه بندی به دست آمد. طبق نتایج بدست آمده توده هندی همراه با آبیاری در اوایل گلدهی برای شرایط آب هوایی هرات- افغانستان توصیه می گردد.